Publikacja zawiera blisko 50 świadectw pamięci o przodkach Autorów, których zawierucha I wojny światowej pognała w głąb Imperium Rosyjskiego; być może w najważniejszą podróż ich życia, właściwie tułaczkę na śmierć i życie, bo wielu z tej podróży nie wróciło. Wyciągnięte z zakamarków rodzinnej pamięci strzępki historii przenoszą nas 100 lat wstecz. Wraz z bieżeńcami przemierzamy drogę, cierpimy głód, grzebiemy bliskich, uczestniczymy w rewolucji, aż w końcu wracamy na ojcowiznę. I chociaż wiemy, że to zdarzyło się naprawdę, momentami wciąż mamy ochotę wierzyć, że to był tylko sen…
Utrwalenie w formie książkowej zebranych w konkursie materiałów wydawało się jego oczywistym następstwem. To historie, a także dokumenty, które nigdy nie ujrzałyby światła dziennego. Prości chłopi, których w głównej mierze dotknęło bieżeństwo, nie pisali pamiętników. Ze zgłoszonych utworów wyłania się także unikalny obraz bieżeństwa – z perspektywy jego uczestników i ich potomków, a nie z perspektywy faktów historycznych.
Kilka ostatnich miesięcy trzy laureatki konkursu – Katarzyna Sawczuk, Anna Kondratiuk i Anna Szerszunowicz poświęciły na usystematyzowanie i zredagowanie prac. Powstał zbiór prezentujący szerokie spektrum spojrzenia na uchodźczy los przodków. Prace zostały podzielone na kilka rozdziałów: Relacje, Dokumenty, Próby literackie, W języku przodków (teksty w j. białoruskim) oraz Prace plastyczne, poprzedzonych wstępem Anety Prymaki-Oniszk Opowieści o bieżeńcach i o nas samych. Do konkursu zgłoszone zostały także formy, których utrwalenie wymagało dołączenia do książki: płyty DVD (z filmami i nagraniem spektaklu) oraz oddzielnej wkładki, która po rozłożeniu ma rozmiary gazety. Ostatnią część książki stanowią refleksje dotyczące wyjazdu na Syberię, śladami bieżeńców, który był nagrodą dla kilku uczestników konkursu.
Dwa lata temu wydarzyło się coś bardzo ważnego. Dzięki zaangażowaniu wielu osób, pod pretekstem okrągłej, setnej rocznicy temat bieżeństwa pojawił się w publicznym dyskursie. Kluczową rolę odegrała w tym przywracaniu pamięci Aneta Prymaka-Oniszk, twórczyni strony www.biezenstwo.pl oraz autorka reportażu „Bieżeństwo 1915. Zapomniani uchodźcy”. Stowarzyszenie OrthNet wraz z Anetą zorganizowało konkurs, którego celem było odkrycie własnej rodzinnej historii. Jak stwierdziła A. Prymaka-Oniszk we wstępie do książki, próbujemy zrozumieć naszych przodków bieżeńców, a jednocześnie dowiadujemy się czegoś więcej o sobie.
Premiera zbioru wspomnień “Jestem,bo wrócili. Przywracanie pamięci w setną rocznicę bieżenstwa” i spotkanie z Autorami książki odbędzie się 10 listopada o godz.17 w Centrum Kultury Prawosławnej w Białymstoku (ul. Św. Mikołaja 5).
“Jestem, bo wrócili. Przywracanie pamięci w setną rocznicę bieżenstwa”, red. Katarzyna Sawczuk, Anna Kondratiuk, Anna Szerszunowicz, wyd. Orthnet, Białystok 2017
Ilość egzemplarzy książki ograniczona.
Więcej o projekcie na stronie www.biezenstwo.cerkiew.pl
Kontakt: [email protected]
Projekt został dofinansowany ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach programu „Patriotyzm Jutra” oraz ze środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego.
Z laureatkami konkursu „Jestem, bo wrócili” Anną Kondratiuk, Anną Szerszunowicz i Iwoną Zinkiewicz rozmawiała Katarzyna Ryżko.
